Grondexploitatie € 9.600.000, diverse kans%
(programma Economie en recreatie en Bouwen en wonen)
De complexe en langdurige processen rondom projecten, brengen risico’s met zich mee. Dit kan leiden tot tegenvallende resultaten, waardoor verliezen hoger uit kunnen vallen dan verwacht. Verliezen zijn afgedekt met voorzieningen. Wanneer voorzieningen ontoereikend blijken, moet het gemeentelijk weerstandsvermogen toereikend zijn om aanvullende verliezen op te kunnen vangen.
De algemene risico’s zijn doorgerekend voor alle relevante projecten. Het grootste deel van het algemene risico betreft het risico van afnemende prijzen bij een tegenvallende economische ontwikkeling. In de risicoanalyse is rekening gehouden met het scenario van een economische teruggang waarbij verkoopprijzen dalen, hypotheekrentes stijgen, de verkopen vertragen en de jaarlijkse indexering van de grondprijzen lager uitvalt. Vanwege de gevolgen van de oorlog in Oekraïne is de kans dat deze risico’s zich daadwerkelijk voordoen verhoogd. Ook is in de risicoberekening 2022 rekening gehouden met het risico van een hogere inflatie dan verwacht.
Voor alle grondexploitaties zijn begin 2022 de project specifieke risico’s en de bijbehorende kans van optreden in beeld gebracht. Risico’s doen zich niet allemaal tegelijk voor. Op basis van een Monte Carlo Analyse is het benodigde weerstandsvermogen vanwege project specifieke risico’s in beeld gebracht. Voor winstgevende grondexploitaties kunnen verliezen (deels) worden gedekt uit de positieve resultaten.
Bij de totstandkoming van de jaarrekening 2022, zijn begin 2023 nieuwe risicoanalyses opgesteld om het mogelijke effect van optredende risico’s in beeld te brengen. Het risicobedrag is het resultaat van diverse toe- en afnames maar neemt met name toe door een stijging van de algemene risico’s met ongeveer € 3,4 miljoen in vergelijking met de jaarrekening 2021. Het project De Grassen heeft met een totaal risicobedrag van € 7,4 miljoen het grootste aandeel in het risicobedrag van € 9,6 miljoen. Het bedrag van € 7,4 miljoen bestaat uit algemene en projectspecifieke risico's. De toename van het risico betreft met name de algemene risico’s voor De Grassen.
In de reguliere risicoberekeningen is al rekening gehouden met een mogelijke vertraging van de uitgifte van gronden met 2 jaar. Het risico van stikstof is vooralsnog beschouwd als een vertragingsrisico. Vertraging heeft op dit moment financieel geen groot effect gezien de lage rente die (op basis van voorgeschreven berekeningen) wordt toegerekend aan grondexploitaties en de risico’s die zijn afgedekt. Er is volstaan met het algemene vertragingsrisico aangezien het risico verder voor een flink deel (contractueel) bij afnemende partijen ligt (Geerpark en Steenenburg), de 2e fase van de Grassen vooralsnog middels interne saldering kan worden gerealiseerd en in de grondexploitatie marges zijn ingerekend voor het risico voor de derde fase van de Grassen. Daarnaast is onder de specifieke risico’s rekening gehouden met mogelijk extra kosten als gevolg van stikstof. Het stikstofdossier blijft de komende tijd een onzekere factor voor de voortgang van ontwikkelingen. Ook aangezien de ‘spelregels’ steeds weer blijven wijzigen.
Beperkte capaciteit (formatie) door uitval of niet ingevulde vacatures € 500.000, 50% kans (diverse programma’s)
De huidige economische ontwikkelingen zorgen voor een krappe arbeidsmarkt. Hierdoor is het moeilijk om vacatures in te vullen. Dit is een landelijk gesignaleerde trend, die zich inmiddels heeft uitgebreid naar bijna alle werkterreinen. Omdat de werkzaamheden doorgaan en om het effect op de organisatie en doelstellingen te beperken kan gekozen worden voor tijdelijke inhuur om de vacatures in te vullen. Dit brengt echter hogere kosten met zich mee. In de begroting 2023 zijn middelen gereserveerd voor ophoging van de structurele formatie met 19 fte. Desondanks blijft er, gezien de situatie op de arbeidsmarkt, een verhoogd risico bestaan op overschrijding van de budgetten.
Bouwkosten overschrijden beschikbaar krediet/budget € 250.000, 70% kans
(diverse programma’s)
Als gevolg van diverse externe factoren stijgen de bouwkosten (ook voor onderhoud en werkzaamheden in de openbare ruimte) de afgelopen maanden zeer hard. Hierdoor bestaat het risico dat projecten of werkzaamheden niet binnen de beschikbare kredieten of budgetten kunnen worden uitgevoerd. Wanneer een overschrijding van een investeringskrediet wordt verwacht, kan de raad aangeven of hij hiervoor een wijziging wil van het krediet of het beleid wil bijstellen. Dit vormt geen risico waarbij een beroep gedaan moet worden op het weerstandsvermogen. Het levert wel knelpunten in de uitvoering op gezien de tijd die een nieuw voorstel kost, bijvoorbeeld na een tegenvallende aanbesteding. Dit past ook niet altijd in de aanbestedingstermijnen. Om deze reden wordt tegenwoordig vaker voor een andere afstemming van het aanbestedingsproces en het bestuurlijke proces gekozen waardoor er bij het aanvragen van een krediet al meer duidelijkheid is over de huidige marktprijzen.
In de huidige markt worden we echter ook met overschrijdingen geconfronteerd waarbij er geen keuze meer is. In dat geval moet dit in eerste instantie worden opgevangen in het beschikbare krediet/budget maar dit zal niet altijd mogelijk zijn. In dat geval moet een beroep gedaan worden op het weerstandsvermogen. Dit speelt bijvoorbeeld bij lopende contracten waarbij op grond van redelijkheid en billijkheid afspraken gemaakt moeten worden over de (doorbelasting van) kostenstijgingen of wanneer er bij een aanbesteding afspraken zijn gemaakt over het toepassen van een index (een van de maatregelen om aanbestedingen beter te laten aansluiten op het bestuurlijke proces en de huidige markt). Hoewel de marktsituatie op dit moment rustiger is, is dit risico nog steeds actueel.
Bedrijfscontinuïteit: onderbreking ICT voorzieningen € 1.500.000, 30% kans
(programma Bestuur en beheer)
Dit risico is specifiek gericht op een serieus incident met langdurige uitval waarvoor, rekening houdend met getroffen maatregelen, de kans klein wordt geacht. Afhankelijk van het incident en de omvang van de onderbreking varieert de kans. De kans op een korte onderbreking is aanzienlijk groter dan een langdurige onderbreking. Korte onderbrekingen (‘normale verstoringen’) worden uit de reguliere budgetten ondersteund. De financiële impact zit vooral in de noodzaak voor inhuur van gespecialiseerde externe partijen, bijvoorbeeld in geval van een ransomware aanval en de inzet die het kost om getroffen data te reconstrueren.
Rente voor aan te trekken financiering € 0, 70% kans
(diverse programma’s)
In de begroting 2023 is rekening gehouden met een rente percentage van 2% voor nieuw op te nemen langlopende geldleningen. Inmiddels is duidelijk dat dit rentepercentage te laag is, het huidige rentepercentage voor langlopende geldleningen zit rond de 3,4% (bron rentetarieven BNG). Hoe de rente de komende tijd ontwikkeld is onzeker. De oorlog in Oekraïne zorgt voor hogere inflatiecijfers. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft onlangs haar monetaire beleid hierop aangepast en heeft enkele keren de rente verhoogd. De kans op voorkomen is daarom gestegen ten opzichte van de vorige risico inventarisatie.
Bij het opstellen van de begroting 2023 is rekening gehouden met het aantrekken van geldleningen in het 4e kwartaal 2022 (€ 3 miljoen) en in 2023 (€ 30 miljoen). Tot dit moment is het nog niet nodig geweest om een nieuwe lening af te sluiten. Dit is o.a. afhankelijk van de start van de werkzaamheden voor GOL. De hogere rente bij nieuwe leningen zal dit jaar daarom gecompenseerd worden ,doordat geen of later leningen worden aangetrokken Hierdoor is het daadwerkelijk verwacht financieel gevolg nu nihil, maximale financiële impact is ca. € 250.000 op basis van het renteverschil bij de begrote nieuwe leningen.
Vervallen specifieke toprisico’s
Het volgende specifieke, financiële, risico voor de gemeente Heusden was opgenomen in de toprisico’s van de vorige paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Deze is echter nu vervallen:
Risico’s sociaal domein € 0, diverse kans%
(programma Sociaal domein)
Eind 2021 is het risicoprofiel van het sociaal domein uitgebreid herzien. Vanuit verschillende deelonderwerpen zijn de risico's in beeld gebracht met diverse maatregelen die aanwezig zijn of toegepast zouden kunnen worden. Daarnaast zijn diverse actuele ontwikkelingen gesignaleerd waarvan op dat moment nog geen concrete (financiële) gevolgen benoemd konden worden. Deze zijn vastgelegd om ze expliciet te kunnen blijven monitoren. Ten behoeve van de berekening van het benodigde weerstandsvermogen vindt twee keer per jaar een actualisatie op hoofdlijnen plaats. Deze actualisatie is dan specifiek gericht op de actuele ontwikkelingen en de financiële risico's. Het totale benodigde weerstandsvermogen voor het sociaal domein is ten opzichte van de inventarisatie bij de begroting 2023 afgenomen doordat de eerste ontwikkelingen rondom het JGT zichtbaar zijn en de groei van Wmo begeleiding en HBH afneemt.
Bij de begroting 2023 was de reserve Sociaal domein voor het eerst niet meer toereikend om alle risico's op te kunnen vangen. Het verschil tussen het berekende benodigde weerstandsvermogen en het saldo van de reserve Sociaal domein werd daarom meegenomen in de doorrekeningen voor de algemene reserve. Het saldo van de reserve is op 31 december 2022 weer toereikend waardoor dit risico is teruggebracht naar nul.
.